isibhengezo_sekhasi

Izindaba

Iqhaza Le-telomeres Ekugugeni kanye Nendlela Yokulondolozwa

Ekuphishekeleni ubusha nobungqabavu baphakade, ososayensi baye bagxilisa ukunaka kwabo esicini esiphawulekayo nesiyisisekelo se-biology yethu—ama-telomere.Lezi "caps" ezivikelayo ekugcineni kwama-chromosome zidlala indima ebalulekile ekuhlukaniseni amaseli kanye nokuguga kukonke.Njengoba sikhula, ama-telomere ayafinyela ngokwemvelo, okuholela ekungasebenzini kahle kwamangqamuzana, ukuvuvukala, nezifo ezihlobene nobudala.Kodwa-ke, ucwaningo lwakamuva luye lwembula izindlela zokuvikela ngisho nokwelula ama-telomere, okuhlinzeka ngamasu angenzeka okunciphisa inqubo yokuguga.

Iyini i-Telomeres 

Ama-telomere ayingxenye ebalulekile ye-DNA futhi adlala indima ebalulekile ekugcineni ubuqotho nokuzinza kwezakhi zofuzo.Lezi zikepisi ezivikelayo, ezitholakala ekugcineni kwama-chromosome ethu futhi ezakhiwe ngokulandelana kwe-DNA, zivimbela ukulahleka kolwazi lofuzo phakathi nokuhlukana kwamaseli.

Ama-telomere adlala indima ebalulekile enqubweni yokuguga.Njengoba sikhula, amangqamuzana ethu ayaqhubeka ehlukana, futhi ama-telomere ayafinyela kancane kancane isikhathi ngasinye lapho ingqamuzana lihlukana khona.Lapho ama-telomere eba mfushane kakhulu, enza kusebenze izimpendulo zamaselula ezivimbela ukuhlukana okuqhubekayo futhi ngaleyo ndlela kuvimbele ukuphindaphinda kwe-DNA eyonakele.Lesi yisivikelo esibalulekile ekuthuthukisweni kwamangqamuzana omdlavuza, njengoba kunciphisa amathuba okukhula okungalawuleki nokuhlukana.

Iyini i-Telomeres

Ngaphezu kwalokho, ukufinyezwa kwama-telomere nakho kungaba nomthelela enqubweni yokuguga ngokwayo.Lapho ama-telomere efinyelela ubude obufushane kakhulu, amangqamuzana angena esimweni sokufa kwengqamuzana futhi ayeke ikhono lokuphindaphinda.Ukunciphisa okuqhubekayo kwama-telomere kuhlotshaniswa nokuguga kwamaselula kanye nokuthuthukiswa kwezifo ezihlobene neminyaka, kuhlanganise nesifo senhliziyo, isifo sikashukela, kanye nezifo ze-neurodeergenerative.

Nakuba ukufinyezwa kwe-telomere kuyinqubo engokwemvelo eyenzeka njengoba sikhula, izici ezithile zokuphila kanye nezingcindezi zemvelo zingasheshisa le nqubo.Izinto ezinjengokucindezeleka okungapheli, ukudla okungenamsoco, ukuntuleka kokuvivinya umzimba, ukubhema, nokuchayeka ebuthini kuhlotshaniswa nokuncipha okusheshayo kwe-telomere, okuholela ekugugeni ngaphambi kwesikhathi nokwanda kokungenwa yizifo ezihlobene nobudala.

Ama-telomere akuthinta kanjani Ukuguga?

I-telomeres iwukulandelana kwe-DNA okuphindaphindayo okwenza ungqimba oluvikelayo ekugcineni kwama-chromosome.Zivikela ekugugulekeni kwezakhi zofuzo ezibalulekile ngesikhathi sokuhlukaniswa kwamaseli.Kodwa-ke, ngokuphindaphinda kweseli ngakunye, ama-telomere aba mfishane ngokwemvelo.Le nqubo yokunciphisa ixhumene nokuguga, njengoba amangqamuzana efinyelela iphuzu lapho ama-telomere eba mfushane kakhulu, abangele ukubukeka kwamangqamuzana futhi ekugcineni afe.Ukufinyezwa okuqhubekayo kwama-telomere ekuhlukaniseni amaseli kuhlotshaniswa nenqubo yokuguga yomzimba iyonke.

Ama-telomere akuthinta kanjani Ukuguga?

Lapho ama-telomere eba mafushane kakhulu, amangqamuzana angena esiteji esibizwa ngokuthi i-cell senescence.Phakathi nalesi sigaba, amangqamuzana alahlekelwa amandla okuhlukanisa futhi anda, angasebenzi kahle, futhi aholele ekuwohlokeni kwezicubu nezitho ezihlukahlukene.Lokhu konakala kubonakala ezifweni ezihlobene neminyaka njengesifo senhliziyo, izifo ze-neurodegenerative, nomdlavuza.Ngakho-ke, ama-telomere asebenza njengewashi lebhayoloji elinquma ubude bokuphila kweseli.

Ukufinyezwa okuqhubekayo kwama-telomere kuhlotshaniswa nokuncipha kwempilo yonke.Ubude be-telomere sebuphenduke i-biomarker ebalulekile yokuhlola ubudala bebhayoloji bomuntu, obungase buhluke eminyakeni yokulandelana kwezikhathi.Ucwaningo lubonisa ukuthi abantu abanama-telomere amafushane banengozi eyengeziwe yezifo ezihlobene nobudala, ukwehla kwamasosha omzimba nokufa okuphezulu.

Izinto ezithinta ukufinyezwa kwe-telomere

●Ukukhuluphala ngokweqile: Ucwaningo lubonisa ukuthi inkomba yesisindo somzimba ophezulu (BMI) ihlotshaniswa nobude obufushane be-telomere.Abantu abane-adiposity ephakeme iyonke kanye nesisu sesisu banama-telomere amafushane, okuphakamisa ukuthi ukukhuluphala kungase kusheshise inqubo yokuguga nokuthi ubude be-telomere obufushane bungase bube yingozi yokwanda kwe-adiposity.

● Ukucindezeleka kwe-oxidative nokuvuvukala: Ukucindezeleka kwe-oxidative okubangelwa ukungalingani phakathi kwezinhlobo ze-oxygen esebenzayo (ROS) kanye nama-antioxidants kungaholela ekunciphiseni kwe-telomere.I-ROS ingalimaza i-telomeric DNA, ibangele kusebenze izindlela zokulungisa futhi igugule kancane kancane ama-telomere.Ukuvuvukala kuvame ukuhlala isikhathi eside futhi kungaqhubeza ukucindezeleka kwe-oxidative futhi kusheshise ukuncipha kwe-telomere.

●Impilo yengqondo: Kuyaziwa ukuthi impilo engcono yengqondo inomthelela omkhulu empilweni yomzimba futhi.Naphezu kwemibiko ethile engqubuzanayo, kunemiphumela eminingi esekela isixhumanisi phakathi kobude obufushane be-telomere kanye namazinga aphezulu okungapheli okucindezeleka okubonakalayo.Ukwengeza, okuhlangenwe nakho kokuhlukumezeka, ukucindezeleka, nokukhathazeka kungathinta ubude be-telomere futhi kube nomthelela ekugugeni ngaphambi kwesikhathi.

●Indlela yokuphila engenampilo: ukubhema, ukuphuza, imikhuba yokudla engenampilo, njll.

●Ufuzo lomuntu siqu: Abanye abantu bangase bazuze njengefa ama-telomere amafushane, okubenza bathambekele ekusheshiseni inqubo yokuguga.

●Ukungazivocavoci: Ukuhlobana phakathi kokuzivivinya umzimba, ukuziphatha kokunganyakazi kanye nobude be-telomere kufundwe kabanzi

●Ukungalali

Izinto ezithinta ukufinyezwa kwe-telomere

Ngingawavikela kanjani ama-telomere ami nokuguga kancane?

Funda ngezimpawu zokuntula:

●Isimo sokucindezeleka, isimo sokucindezeleka

●Unenkinga yokulala

●Ukungapholi kahle kwesilonda

● inkumbulo embi

●Izinkinga zokugaya ukudla

●Izithiyo zesitifiketi

●Ukungathandi ukudla

Thola ukuthi kungani:

● Ukudla okungenamsoco: ngokuyinhloko kuhlanganisa ukudla okukodwa, ukudla okungenamsoco kanye ne-bulimia.

● I-Malabsorption: Izimo ezithile, njengesifo se-celiac nesifo samathumbu avuthayo, zingase ziphazamise ukumuncwa komzimba kwezakhi.

●Izidakamizwa: Imithi ethile ingase iphazamise ukumuncwa noma ukusetshenziswa kwezakhi ezithile zomsoco.

● Ukungazinzi ngokomzwelo: ukucindezeleka, ukukhathazeka.

Ngingayandisa kanjani i-serotonin ngokwemvelo?

Izakhamzimba: Vikela ama-telomere akho empilweni nokuphila isikhathi eside

1. Omega-3 fatty acids

I-Omega-3 fatty acids bathole ukunakwa okusabalele ngezinzuzo zabo eziningi zezempilo, ngokuyinhloko ezihlobene nempilo yenhliziyo.Kodwa-ke, ucwaningo lwakamuva lubonisa ukuthi lawa mafutha abalulekile angase adlale indima ebalulekile ekuvikeleni ama-telomere.Ucwaningo olwanyatheliswa kuyi-Journal of the American Medical Association (JAMA) lubonisa ukuthi abantu abanamazinga aphezulu e-omega-3 fatty acids egazini labo banama-telomere amade, okubonisa ukuxhumana okungaba khona phakathi kwalezi zakhi kanye nokuguga okunempilo.

2. Amavithamini namaminerali

Njengama-antioxidants anamandla, amavithamini C no-E aziwa ngendima yawo ekugcineni impilo yonke yamaselula nokuvimbela ukucindezeleka okwenziwe nge-oxidative.Ngaphezu kwalokho, i-folate ne-beta-carotene kanye namaminerali e-zinc ne-magnesium abonisa imiphumela emihle ekuvimbeleni ukucindezeleka kwe-oxidative nokuvuvukala.Ucwaningo olwenziwa yi-University of California, eSan Francisco, lwathola ukuthi abantu abavame ukudla amazinga aphakeme kavithamini C no-E babenama-telomere amade, okubonisa ukuthi la mavithamini abalulekile angase avikele ama-telomere emonakalweni futhi asize ukuguga ngendlela enhle.

3. Ama-polyphenols

Ama-Polyphenols amakhemikhali enziwe ngokwemvelo avame ukutholakala ezithelweni, imifino, nokudla kwezitshalo okubuye kwaboniswa ukuthi kunomthelela omuhle kubude be-telomere nokuguga.Ucwaningo olwanyatheliswa kuyi-American Journal of Clinical Nutrition luthole ukuxhumana phakathi kokudla okuphezulu kwe-polyphenol nama-telomere amade.Ukwengeza izinhlobonhlobo zezithelo ezimibalabala, imifino, amatiye nezinongo ekudleni kwakho kungasiza ukukhulisa i-polyphenol futhi kungase kusekele ukulondolozwa kwe-telomere.

Izakhamzimba: Vikela ama-telomere akho empilweni nokuphila isikhathi eside

4. I-Resveratrol

I-resveratrol, inhlanganisela etholakala kumagilebhisi, iwayini elibomvu kanye namajikijolo athile, idonse ukunaka amandla ayo okulwa nokuguga.Ivula i-enzyme ebizwa ngokuthi i-Sirtuin-1 (SIRT1), enomthelela ezinzuzweni eziningi zezempilo, okuhlanganisa nokuvikelwa kwe-telomere.Ucwaningo lwezilwane lubonisa ukuthi i-resveratrol ingakhuphula umsebenzi we-telomerase, i-enzyme enesibopho sokugcina ubude be-telomere.Nakuba ucwaningo olwengeziwe ludingeka, okuhlanganisa amanani amaphakathi okudla okucebile nge-resveratrol ekudleni kwakho kungasiza ukuvikela nokugcina ama-telomere.

5. Yidla ukudla okulinganiselayo okucebile ngama-antioxidants

Ukudla okune-Antioxidant kungase kube nomthelela omuhle kubude be-telomere, ngokusekelwe ekuvuvukeni okuphansi okuhambisana nokudla okuphezulu kwezithelo ezintsha, imifino, imifino, inhlanzi, izinkukhu kanye nezinhlamvu ezigcwele.

 a.Amajikijolo, okuhlanganisa amajikijolo aluhlaza, ama-strawberry nama-raspberries, awagcini nje ngokujabulisa ukunambitheka kwakho kodwa futhi anikeza ingcebo yezinzuzo zezempilo.Ama-Antioxidants kumajikijolo anciphisa ama-radicals mahhala ayingozi, anciphisa ukucindezeleka kwe-oxidative futhi akhuthaze ukuzinza kwe-telomere.Futhi isithelo sicebile kuma-antioxidants, amavithamini kanye ne-fiber, okuye kwaxhunyaniswa nokuthuthukiswa kobude be-telomere nempilo yamaseli.

b.Ukufaka okusanhlamvu okuphelele njenge-quinoa, irayisi elinsundu kanye nesinkwa sikakolweni ekudleni kwakho kungaba nomthelela omuhle kuma-telomere.Lawa ma-carbohydrate ayinkimbinkimbi anothe nge-fiber, amavithamini, amaminerali kanye nama-antioxidants.Ucwaningo luthole ukuthi ukwengeza isitashi esingazweli ekudleni kunciphisa ukufinyezwa kwe-telomere kumaseli ekholoni amagundane adla inyama ebomvu noma emhlophe, okuphakamisa umphumela wokuvikela we-fiber yokudla.

C.Imifino enamahlamvu aluhlaza njengesipinashi, i-kale, ne-broccoli inothile ngamavithamini, amaminerali, nama-antioxidants asiza ukulwa nokucindezeleka okwenziwe nge-oxidative nokuvuvukala.Ngokwenza kanjalo, banamandla okusekela ubude be-telomere nobuqotho.

d.Amantongomane kanye nembewu, okuhlanganisa ama-alimondi, ama-walnuts, imbewu ye-chia, ne-flaxseeds, izengezo ezinhle kakhulu ekudleni okusekela i-telomere.Lezi zindlu zamandla ezisekelwe ezitshalweni zigcwele amafutha anempilo, i-fiber, kanye noxhaxha lwamavithamini namaminerali anikeza izinzuzo ezihlukahlukene zezempilo.Ucwaningo lubonisa ukuthi ukudla amantongomane nembewu kungase kuhlotshaniswe nobude be-telomere ende kanye nengozi ephansi yesifo esingelapheki.

Izinguquko zendlela yokuphila ukuze kugcinwe ama-telomere enempilo

1. Umsebenzi womzimba

Ukuvivinya umzimba okuvamile kuxhumene ngokuqiniseka nobude be-telomere ende.Ukuzibandakanya kumsebenzi we-aerobic olinganiselayo, njengokugijima noma ukugibela ibhayisikili, akugcini nje ngokuthuthukisa impilo yonke kodwa futhi kuthuthukisa ukunakekelwa kwe-telomere.Ukuzivocavoca kusiza ukunciphisa ukucindezeleka okwenziwe nge-oxidative nokuvuvukala, kokubili okungaholela kuma-telomere afinyeziwe.

2. Ukudla nokudla

Ukudla ukudla okunempilo, okunomsoco okucebile kuma-antioxidants, amavithamini, nama-omega-3 fatty acids kungaba nomthelela omuhle kubude be-telomere.Ama-Antioxidants asiza ukulwa nokucindezeleka kwe-oxidative, imbangela enkulu yokuguguleka kwe-telomere.Ukudla okuhlanganisa izithelo, imifino, okusanhlamvu okuphelele, namaprotheni amancane kungakhuthaza ama-telomere anempilo.

Izinguquko zendlela yokuphila ukuze kugcinwe ama-telomere enempilo

3. Ukulawula ukucindezeleka

Ukucindezeleka okungapheli kuhlotshaniswa nokufinyezwa kwe-telomere okusheshayo.Ukufaka amasu okulawula ingcindezi njengokuzindla, i-yoga, noma imikhuba yokucabanga kunganciphisa ngempumelelo amazinga okucindezeleka, okungase kwehlise ukuwohloka kwe-telomere.Ukunciphisa ukucindezeleka kubalulekile ekugcineni impilo enhle ye-telomere.

4. Ikhwalithi yokulala

Ukulala ngokwanele kubalulekile ezicini eziningi zempilo yethu, futhi umthelela wako kuma-telomere awunjalo.Ikhwalithi yokulala engeyinhle nobude besikhathi kuhlotshaniswa nobude be-telomere obufushanisiwe.Yenza umzamo wokugcina isimiso sokulala esingaguquki futhi uzijwayeze ukuhlanzeka kokulala ukuze wandise ukuphumula kwakho nempilo ye-telomere.

5. Ukubhema nokuphuza

Akumangalisi ukuthi ukukhetha okuyingozi kwendlela yokuphila njengokubhema nokuphuzwa kotshwala ngokweqile kuhlotshaniswa kakhulu nama-telomere amafushane.Yomibili imikhuba ikhiqiza ukucindezeleka kwe-oxidative, ukuvuvukala, nokulimala kwe-DNA okunomthelela ngokuqondile ekugugulekeni kwe-telomere.Ukuyeka ukubhema nokunciphisa ukuphuza utshwala kungasiza ukugcina ubude be-telomere kanye nempilo yeseli iyonke.

Umbuzo: Ingabe izifo ezithile zingathinta ubude be-telomere?
A: Yebo, izifo ezithile, ikakhulukazi lezo ezihlotshaniswa nokuvuvukala okungapheli noma ukucindezeleka okwenziwe nge-oxidative, zingasheshisa ukufinyezwa kwe-telomere.Izibonelo zifaka isifo senhliziyo nemithambo yegazi, isifo sikashukela, ukukhuluphala, kanye nokuphazamiseka kwe-autoimmune.Ukwengeza, izici ezilimaza i-DNA ezifana nemisebe kanye nokuchayeka ebuthini kungase kuholele ekungeneni kwe-telomere.

Umbuzo: Ingabe ubude be-telomere yibona kuphela obunesibopho senqubo yokuguga?
IMP: Nakuba ubude be-telomere buyisici esibalulekile ekugugeni kwamangqamuzana, akusona sodwa esinquma inqubo yokuguga iyonke.Ezinye izici zofuzo nezemvelo, njengezinguquko ze-epigenetic, ukukhetha kwendlela yokuphila, nezimo zempilo zomuntu ngamunye, zingathonya kakhulu indlela imizimba yethu yokuguga.Ubude be-telomere busebenza njenge-biomarker yokuguga kwamaselula kodwa yingxenye eyodwa nje yendida yokuguga eyinkimbinkimbi.

Umshwana wokuzihlangula: Lesi sihloko esolwazi oluvamile kuphela futhi akufanele sithathwe njengeseluleko sezokwelapha.Olunye ulwazi lokuthunyelwe kwebhulogi luvela ku-inthanethi futhi alusebenzi.Le webhusayithi inomthwalo wemfanelo kuphela wokuhlunga, ukufometha kanye nokuhlela ama-athikili.Injongo yokudlulisa ulwazi olwengeziwe ayisho ukuthi uyavumelana nemibono yayo noma uqinisekise ubuqiniso bokuqukethwe kwayo.Hlala uthintana nochwepheshe bezempilo ngaphambi kokusebenzisa noma yiziphi izithasiselo noma wenze izinguquko ohlelweni lwakho lokunakekelwa kwezempilo.


Isikhathi sokuthumela: Oct-08-2023